Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ
Ενα φάντασμα πλανιέται από τη Γουαδελούπη της Καραϊβικής μέχρι τη Γαλλία και τις βαλκανικές χώρες. Αυτό της κοινωνικής έκρηξης λόγω της οικονομικής κρίσης.
Η αυξανόμενη μάλιστα ανεργία και το μπαράζ απολύσεων σε ολόκληρο τον κόσμο δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοινωνικό κοκτέιλ που εκρήγνυται... με την πρώτη αφορμή.
Μόνο από τις αρχές του έτους έχουν ανακοινωθεί περισσότερες από 350.000 απολύσεις από μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία.
* Ο αριθμός των ανέργων στην Ε.Ε. αναμένεται να φθάσει στα 22 εκατομμύρια, δύο φορές ο πληθυσμός της Ελλάδας, το 2010, ενώ στις ΗΠΑ, σ' έναν μόνο χρόνο, προστέθηκαν 3,5 εκατ. άνεργοι.
* Στην Γηραιά Αλβιώνα συνεχίζονται οι κινητοποιήσεις εργαζομένων που ξεκίνησαν με αφορμή τις διαμαρτυρίες για την εισαγωγή ξένων εργατών από την Ιταλία και την Πορτογαλία για την κατασκευή διυλιστηρίου. Τον «εθνικισμό» των Βρετανών εργαζομένων άλλωστε είχε υποδαυλίσει... ο ίδιος ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, όταν στα μέσα του 2007, διαδεχόμενος τον Τόνι Μπλερ στην πρωθυπουργία, υποσχόταν «βρετανικές δουλειές για Βρετανούς εργάτες».
* Στην Ισπανία, ο αριθμός των ανέργων έχει φθάσει στο ρεκόρ των 3,33 εκατομμύριων, κατέχοντας το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. (13,9%), με 1,3 εκατ. εργαζομένους να έχουν χάσει τη δουλειά τους το 2008.
* Στη Βρετανία, οι άνεργοι φθάνουν στα 2.000.000 με τον Σύνδεσμο Βρετανών Βιομηχάνων να προβλέπει ότι θα ξεπεράσουν μέχρι τα τέλη του έτους τα 3.000.000.
9,8% ανεργία στη Γαλλία
* Στη Γαλλία, η ανεργία προβλέπεται να αυξηθεί σε 9,8% το 2009, ενώ στη Γερμανία η ανεργία αυξήθηκε για τέταρτο συνεχή μήνα τον Ιανουάριο κατά 56.000, με το ποσοστό των ανέργων στο 7,8% από 7,7% που ήταν τον Δεκέμβριο.
Η ανεργία, η επιδείνωση της οικονομικής κρίσης και η έλλειψη ορατού σχεδίου εξόδου έχουν εντείνει την κοινωνική αναστάτωση, με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας να προειδοποιεί κατ' επανάληψη τόσο για τις αυξανόμενες στρατιές των ανέργων -ο διεθνής οργανισμός εκτιμά ότι έως και 50 εκατομμύρια νέοι άνεργοι θα προστεθούν φέτος εξαιτίας της διεθνούς οικονομικής κρίσης- όσο και για τα επακόλουθά της: την αύξηση της κοινωνικής διαμαρτυρίας.
* Στη Γουαδελούπη, γαλλική κτήση στην Καραϊβική, γίνεται ήδη της... Αϊτής. Στις ταραχές που έχουν ξεσπάσει εδώ και περισσότερο από ένα μήνα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και οι οποίες φούντωσαν τις τελευταίες ημέρες έχει χάσει τη ζωή του ένα άτομο. Ο αέρας εξέγερσης ενδέχεται να φθάσει έως τους δρόμους του ήδη φορτισμένου Παρισιού, με 2.500.000 εργαζόμενους να διαδηλώνουν πρόσφατα στους δρόμους της Γαλλίας και τα συνδικάτα να ετοιμάζουν νέο γύρο κινητοποιήσεων για τις 19 Μαρτίου.
Μπροστά στον φόβο των εξεγέρσεων και των ταραχών, ο Νικολά Σαρκοζί έσπευσε να υποσχεθεί άλλα 2,65 δισ. ευρώ σε κοινωνικές παροχές, χωρίς όμως να ικανοποιήσει ούτε τα συνδικάτα ούτε τα «αφεντικά».
Ανατροπή στη Λετονία
* Προχθές πάνω από 100.000 άτομα διαδήλωσαν στην Ιρλανδία, ενώ στη Λετονία παραιτήθηκε υπό το βάρος των βίαιων διαδηλώσεων η κυβέρνηση της Λετονίας.
* Το κλίμα... εξέγερσης έχει κατεβεί μέχρι τα Βαλκάνια. Στην Μπάνια Λούκα, στο σερβικό κομμάτι της Βοσνίας, διαδήλωσαν πρόσφατα οι εργαζόμενοι στη μοναδική βιομηχανία αλουμινίου της χώρας, την Birac, που έχουν μείνει απλήρωτοι, σε ανάλογες κινητοποιήσεις προέβησαν οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία αλουμινίου Kombinat Aluminijua Podgorica στο Μαυροβούνιο, διαδηλώσεις για την οικονομική κρίση έγιναν πρόσφατα και στην ΠΓΔΜ, ενώ η Βουλγαρία συγκλονίστηκε από βίαιες διαδηλώσεις τον Δεκέμβριο-Ιανουάριο, αλλά και τις πρόσφατες εκεί κινητοποιήσεις των αγροτών. Στη Ρουμανία έγιναν επίσης κινητοποιήσεις κατά των σχεδιαζόμενων απολύσεων από την αυτοκινητοβιομηχανία Dacia, θυγατρική της Renault.
* Στην Τουρκία, 40.000 άτομα διαδήλωσαν πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη διαμαρτυρόμενοι κατά της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης, ενώ βίαιες διαδηλώσεις με συλλήψεις και τραυματισμούς είχαν συγκλονίσει ένα μήνα πριν από τις χώρες της Βαλτικής (Λετονία, Λιθουανία).
6,1 εκατ. Ρώσοι άνεργοι
* Ανάλογο κλίμα επικρατεί και στη Ρωσία, όπου μέχρι πρότινος όλα τα έσκιαζε η φοβέρα του σιδηρού άνδρα Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Ρωσία κλονίστηκε από πρωτοφανείς αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στα τέλη Ιανουαρίου. Περί τους 300.000 Ρώσους έχασαν τη δουλειά τους τον προηγούμενο μήνα καθώς η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου και η συνεχιζόμενη διεθνής οικονομική κρίση πλήττουν σοβαρά τη σχετικά ανθηρή μέχρι πρότινος ρωσική οικονομία.
Ο αριθμός των ανέργων έχει εκτιναχτεί στα 6,1 εκατομμύρια, στο 8,1% του εργατικού δυναμικού τον Ιανουάριο από 7,7% τον Δεκέμβριο, μήνα κατά τον οποίο 500.000 Ρώσοι είχαν χάσει τη δουλειά τους.
* Ακόμη και στο νέο «καπιταλιστικό» υπόδειγμα, την Κίνα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι περί τα 20 εκατομμύρια εσωτερικοί μετανάστες έχουν χάσει τη δουλειά τους και επιστρέφουν στην ύπαιθρο, καθώς έχει αρχίσει να μπαίνει φρένο στην υπερβολική ανάπτυξη των τελευταίων ετών. Πολλά εργοστάσια, κυρίως παιχνιδιών, υπεργολάβοι αμερικανικών και ευρωπαϊκών πολυεθνικών κλείνουν, προκαλώντας ήδη τις πρώτες κοινωνικές εκρήξεις.
* Στην Ισλανδία, ο κοινωνικός αναβρασμός που είχε ξεκινήσει τον περασμένο Σεπτέμβριο, προκάλεσε τελικά τον Ιανουάριο την παραίτηση του πρωθυπουργού Γκέιρ Χάαρντε, ο οποίος ήταν ο πρώτος πολιτικός ηγέτης που αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας της κρίσης και των λαϊκών κινητοποιήσεων.
* Και βέβαια ας μην ξεχνάμε τον ελληνικό «Δεκέμβρη» με αφορμή τη δολοφονία του νεαρού Α. Γρηγορόπουλου, που ήταν άλλωστε η πρώτη μεγάλη κοινωνική εξέγερση στην Ευρώπη, προκαλώντας ανατριχίλα στην ηγεσία της Ε.Ε. για το τι μπορεί να συμβεί και σε άλλες χώρες εξαιτίας της κρίσης. Κάτι που φάνηκε να επαληθεύεται από τη διεύρυνση του κοινωνικού μετώπου σε ανατολή και δύση...*
3 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΝΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΟΥΝ ΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ * «ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΟΥΝ ΤΟΝ ΕΚΦΑΣΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ»
Κοινή γαρ η κρίση και το μέλλον αόρατον
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΣΩΤΗΡΧΟΥ
Τίποτα δεν είναι προβλέψιμο σε ό,τι αφορά τις διαστάσεις της κρίσης που απειλεί και τη χώρα μας, ωστόσο όλα είναι δυνατά: το αποτέλεσμα θα καθορίσουν οι κοινωνικές διεκδικήσεις αλλά και οι πολιτικές πρωτοβουλίες που καλούνται να προσδιορίσουν τους στόχους της πορείας που θα ακολουθήσουμε.
Οσο και αν ακούγεται παράδοξο, σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία διαφαίνονται ακόμη και προοπτικές ανάπτυξης, αρκεί να διασαφηνιστούν οι προθέσεις και οι κατευθύνσεις της.
Σε αυτό φαίνεται να συμφωνούν οι επιστήμονες με τους οποίους αναζητήσαμε τις προεκτάσεις της οικονομικής σύνθλιψης που απειλεί την παγκοσμιοποιημένη οικονομία και τον κοινωνικό αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει.
* Αλλωστε οι οικονομικές κρίσεις είναι σύμφυτες με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, ο οποίος μέχρι σήμερα φαίνεται να έχει κατορθώσει να τις διαχειριστεί, όπως μας λέει ο πολιτικός επιστήμονας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αλκης Ρήγος: «Φαίνεται ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολύ μεγάλη οικονομική κρίση, που ίσως αντίστοιχό της ιστορικά είναι η κρίση τού 1929. Με βάση αυτό το δεδομένο μπορούμε να δούμε ότι τότε αφ' ενός δημιουργήθηκε ένταση κοινωνικών αγώνων -οι απεργίες της δεκαετίας του '30 είναι από τις μαζικότερες του 20ού αιώνα- και αφ' ετέρου είχαμε πολιτικές απαντήσεις απέναντι σε αυτό το απεργιακό κίνημα.
Ο Β' Παγκόσμιος
Είτε εντός του καπιταλιστικού συστήματος με την κεϊνσιανή θεωρία και το νιου ντιλ του Ρούσβελτ, αύξηση δηλαδή των δημόσιων έργων και δι' αυτών των κοινωνικών παροχών που απορρόφησαν την καλπάζουσα ανεργία και την εξαθλίωση. Οι απαντήσεις σε κάθε χώρα συνδέονται με τα εσωτερικά τους προβλήματα...», αναφέρει θυμίζοντας την ανάδυση των ολοκληρωτισμών μέχρι και την ανακατανομή των σφαιρών επιρροής που για πολλούς οδήγησαν και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Βέβαια σήμερα οι αναλογίες δεν είναι ίδιες, οπότε δεν φαίνεται να υφίσταται κίνδυνος δικτατορικών εκτροπών, διότι υπάρχει ένας πολύ ουσιαστικότερος τρόπος ελέγχου των κοινωνικών πραγματικοτήτων, τουλάχιστον για τον ανεπτυγμένο. Η επιστροφή της κρατικής παρέμβασης φαίνεται ότι αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα τώρα που όλη η νεοφιλελεύθερη λογική έχει τιναχθεί στον αέρα και τόσο κράτος και κεφάλαιο όσο και εργαζόμενοι στρέφονται για σωτηρία στο κράτος. Η δυναμική διεθνικών απεργιακών κινητοποιήσεων ίσως είναι η απάντηση που ο κόσμος της εργασίας μπορεί να δώσει στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία», αποφαίνεται.
* «Είναι ώρα μεγάλων οραματισμών και συνεπούς πολιτικής παρέμβασης», τονίζει ο Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης, επίκ. καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο, διά βίου μέλος του Πανεπιστημίου του Cambridge (CLH) και γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, συνδέοντας τον επίκαιρο όσο και διάχυτο προβληματισμό με αφορμή τις συλλογικές διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις με αυτό που επιγραμματικά περιέγραψε ο Guardian: «Ο τρόμος της κοινωνικής διαμαρτυρίας στοιχειώνει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις».
«Η βαθιά οικονομική κρίση, που τις επιπτώσεις της μόλις τώρα αρχίζουμε να διαισθανόμαστε, οδηγεί σε καταρράκωση προσδοκιών (πρωτίστως προσδοκιών απρόσκοπτης κοινωνικής ανέλιξης) και μαζί των πολιτικών ισορροπιών που τις εξέφρασαν. Πρόκειται για περίοδο μεταβατική, που, ενώ το παλιό πρόδηλα πεθαίνει, η ανάδυση του νέου είναι διαφιλονικούμενη και άδηλη.
Ολα είναι δυνατά
Η ιστορική εμπειρία δείχνει πως σε συγκυρίες-καμπές όπως αυτή που σήμερα διανύουμε τίποτε δεν είναι προδιαγεγραμμένο, και πάρα πολλά εξαρτώνται από την ποιότητα της πολιτικής παρέμβασης που καλείται να πλοηγήσει μέσα στην τρικυμία της αβεβαιότητας. Ετσι, ενώ από την εκατόμβη θυμάτων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου οδηγηθήκαμε στην Οκτωβριανή Επανάσταση, σε κοινωνική και πολιτική ενεργοποίηση, η οικονομική κρίση του '29-32 επώασε τον εκφασισμό. Αποκαλύπτοντας τα όρια των υφιστάμενων διακανονισμών, οι κρίσεις δημιουργούν τεράστιες ευκαιρίες, ενέχουν όμως και σοβαρότατους κινδύνους.
Ιδεολογική σύγχυση
Αλλά στις παρούσες περιστάσεις δεν υπάρχει κανείς απολύτως λόγος για μεμψιμοιρίες. Παρά την ιδεολογική σύγχυση και την κραυγαλέα ανεπάρκεια των παραδοσιακών πολιτικών συνταγών, οι κοινωνίες παραμένουν ρωμαλέες και ισχυρές, ικανές να διεκδικήσουν ό,τι τους ανήκει. Δεν έχουν υποστεί σοβαρές ήττες, έχουν στη διάθεσή τους άφθονους διεκδικητικούς πόρους (αριθμητικούς, οργανωτικούς, συμβολικούς) και συσσωρευμένη πολιτική εμπειρία. Οι δυνάμεις που επαγγέλλονται διεύρυνση της δημοκρατίας στο οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο βρίσκονται συνεπώς επιφορτισμένες με το ιστορικό καθήκον της ενεργοποίησης αυτού του τεράστιου δυναμικού. Είναι ώρα μεγάλων οραματισμών και συνεπούς πολιτικής παρέμβασης».
* «Τίποτε δεν είναι προβλέψιμο», σύμφωνα με τον οικονομολόγο ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών Ηλία Κικίλια, που μας εξηγεί γιατί είναι αστήρικτο να μιλήσει κανείς για προβλέψεις:
Απέτυχαν οι προβλέψεις
«Αν δει κανείς τις εκθέσεις των μεγάλων διεθνών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ, Π.Τ.) ένα χρόνο πριν κι ενώ είχαμε ήδη εισέλθει σε μια περίοδο κρίσης, αυτές ήταν εξαιρετικά θετικές και ευοίωνες για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και διαψεύστηκαν παντελώς. Αλλωστε η οικονομική κρίση έχει διαστάσεις που είναι αδύνατο να τις χωρέσεις σε ένα μαθηματικό μοντέλο, όσο σύνθετο και να είναι, γιατί έχει και κοινωνικές συνιστώσες.
Συνεπώς, δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το βάθος και η έκταση της κρίσης στην Ελλάδα. Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει σαφής κατεύθυνση αναπτυξιακής προοπτικής για τη γεωργία, το περιβάλλον, τον τουρισμό κ.λπ. Επιπλέον επειδή η οικονομία μας παραμένει σχετικά παραδοσιακή, με μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα και δέσμια πελατειακών σχέσεων οι οποιεσδήποτε γνώμες για την κρίση στις ανεπτυγμένες χώρες δεν μπορεί να αφορούν την Ελλάδα.
Η ανάπτυξή της τα τελευταία χρόνια βασίστηκε στην ιδιωτική κατανάλωση και την κατοικία που στηρίχθηκαν στο δανεισμό και σε δημόσιες επενδύσεις για έργα υποδομής (Ολυμπιακοί). Η σοβαρότερη επίπτωση της κρίσης στην ελληνική κοινωνία είναι ότι θα επιταχύνει τη μετάβασή μας προς τη δομή που έχουν οι ήδη ανεπτυγμένες χώρες και από μια οικονομία σχεδόν αυτοαπασχολούμενων πολύ μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων και μεγάλου δημόσιου τομέα, να γίνουμε μια κοινωνία μισθωτής εργασίας, χωρίς όμως τις ασφαλιστικές δικλίδες -κυρίως το κοινωνικό κράτος και μια δημόσια διοίκηση που διακρίνει η διαφάνεια και η έλλειψη διαφθοράς- που θα μπορούσαν να εγγυηθούν μια ομαλή μετάβαση». *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 23/02/2009
