ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ! - τ.279, 04/12/2009
Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Πατάκη το βιβλίο του Αλέν Μπαντιού Η Κομμουνιστική Υπόθεση, σε μετάφραση των Νίκου Ηλιάδη, Α.Π., Φώτη Σιατίτσα, Παναγιώτη Σωτήρη, Μαριάννας Τσίχλη και επιμέλεια του Δημήτρι Βεργέτη. Η κυκλοφορία του βιβλίου συνέπεσε με την επίσκεψη του Μπαντιού στην Ελλάδα και τις διαλέξεις που έδωσε για τις φιλοσοφικές του θέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η "ιδέα του κομμουνισμού".
Ο Αλέν Μπαντιού είναι καθηγητής στην Ecole Normale Superieure και ιδρυτής του Διεθνούς Κέντρου Μελετών της Σύγχρονης Γαλλικής Φιλοσοφίας (CIEPFC). Είναι μαθηματικός, θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος αλλά και πολιτικός αγωνιστής. Είναι χαρακτηριστικό ότι την πρόσφατη ομιλία του στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ με θέμα την υπόθεση του κομμουνισμού την άνοιξε αναφερόμενος στον ελληνικό Δεκέμβρη του 2008, χαρακτηρίζοντάς τον ως ένα "συμβάν" με την έννοια της έκπληξης που δίνει στον όρο και αποδίδοντας σ’ αυτόν πολιτικά χαρακτηριστικά που δεν είχαν οι εκρήξεις της γαλλικής νεολαίας το 2005.
Η Κομμουνιστική Υπόθεση είναι ένα βιβλίο φιλοσοφίας. Ο συγγραφέας επιμένει σε αυτόν τον προσδιορισμό και ισχυρίζεται ότι το βιβλίο του "δεν πραγματεύεται άμεσα την πολιτική, ούτε την πολιτική φιλοσοφία". Βασικός του στόχος είναι να πραγματευτεί την ιδέα του κομμουνισμού στο σύγχρονο σύμπαν των ιδεών.
Πιο συγκεκριμένα, η συζήτηση ξεκινά από τη διερεύνηση του "τι ακριβώς θέλουμε να πούμε όταν δηλώνουμε πως όλες οι σοσιαλιστικές εμπειρίες "απέτυχαν"".
Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερις ενότητες: η πρώτη αφορά το Μάη του ’68 και περιλαμβάνει τρία κείμενα. Τα δύο γράφτηκαν το 2008, ενώ το τρίτο είχε γραφτεί "εν θερμώ" τον Ιούλιο του 1968.
Η δεύτερη ενότητα αφορά την Πολιτιστική Επανάσταση και το σχετικό κείμενο που έχει γραφτεί το 2001 τιτλοφορείται Η Τελευταία Επανάσταση. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ρητά –και αυτό δεν είναι ιδιαίτερα συχνό στους χώρους της αριστερής διανόησης– ότι "η Πολιτιστική Επανάσταση είναι ένα μεγάλο δίδαγμα για την ιστορία και την πολιτική, για την ιστορική σκέψη που εκπηγάζει από την πολιτική".
Η τρίτη ενότητα αφορά την Παρισινή Κομμούνα και το σχετικό κείμενο είναι επίσης του 2001. Περιγράφονται εν συντομία τα ιστορικά γεγονότα της Κομμούνας, αναφέρονται οι κλασικές μαρξιστικές ερμηνείες γι’ αυτήν, γίνεται λόγος για την "κινεζική επανενεργοποίηση" της Κομμούνας κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης και, τέλος, αναλύεται η "οντολογία" και η "λογική" της Κομμούνας.
Η τελευταία ενότητα πραγματεύεται με συνολικό τρόπο την ιδέα του κομμουνισμού. Στο κείμενο Η Ιδέα του Κομμουνισμού ο συγγραφέας αναλύει πώς αντιλαμβάνεται τον κομμουνισμό ως Ιδέα, προτείνοντας μια σύγχρονη επανεξέταση της "Ιδέας του Αγαθού" του Πλάτωνα. Ο Μπαντιού ορίζει το εγχείρημά του ως "πλατωνισμό του πολλαπλού". Η κατάληξη του προβληματισμού του είναι: "όπως και στις αρχές του 19ου αιώνα, το θέμα δεν είναι η νίκη της Ιδέας, θέμα που θα κυριαρχήσει υπερβολικά απερίσκεπτα και δογματικά κατά τη διάρκεια μεγάλου μέρους του 20ου αιώνα. Αυτό που πρωτίστως προέχει είναι η ύπαρξη της Ιδέας και οι όροι της διατύπωσής της. Κατ’ αρχάς να δώσουμε στην κομμουνιστική υπόθεση μια ισχυρή υποκειμενική ύπαρξη.
Η επιλογή να αναδειχτούν οι συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές ή "συμβάντα" (Μάης ’68, Πολιτιστική Επανάσταση, Παρισινή Κομμούνα) και μάλιστα σε χρονολογικά αντίστροφη σειρά μας προϊδεάζει για το πώς ο συγγραφέας θα επαναδιατυπώσει τα συστατικά στοιχεία αυτού που αποκαλεί "Ιδέα του κομμουνισμού".
Συνολικά, το βιβλίο είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και αξίζει να διαβαστεί με κριτικό τρόπο, γιατί πραγματικά αγγίζει κορυφαίες ιστορικές στιγμές της κομμουνιστικής ιστορίας. Προκαλεί γόνιμους προβληματισμούς, τόσο για την ιστορία των εγχειρημάτων της ανθρώπινης χειραφέτησης, όσο και για τις φιλοσοφικές προϋποθέσεις του κομμουνιστικού εγχειρήματος, οι οποίες θεωρητικά δεν περιορίζονται στην επανεξέταση του Πλάτωνα.
Τέλος, θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμο –παρόλο που δεν αποτελεί στόχευση του συγγραφέα– και στη διαμόρφωση της πολιτικής για την κομμουνιστική υπόθεση, η οποία, καλώς ή κακώς, δεν μπορεί να αγνοήσει τον 20ό αιώνα και την εμπειρία των μαζών σ’ αυτόν. Όπως αναφέρεται στο παράθεμα του Μάο που ο συγγραφέας προτάσσει σε ένα από τα κείμενά του: "Οι μάζες είναι οι πραγματικοί ήρωες, ενώ εμείς χαρακτηριζόμαστε συχνά από μια γελοία αφέλεια".
Γιάννα Γιαννουλοπούλου
